چگونه اخبار جعلی در اینترنت را تشخیص دهیم؟

پایگاه رهنما:

 در نوامبر ۲۰۱۶ پژوهشگران دانشگاه استنفورد هشدار دادند که: بسیاری از دانشجویان آمریکا توانایی تشخیص ‏‏«گزارش خبری»، «مقاله فنی» و «آگهی خبری» را از هم ندارند. این کمبود سواد رسانه‌ای می‌تواند پیامدهای ناگواری ‏داشته باشد.‏‏ ‎ اگر می‌خواهید توانایی خود را در تشخیص خبر درست از شایعه و خبرهای ساختگی تقویت کنید، باید این ۵ پرسش را ‏در هنگام خواندن خبر از خود بپرسید. 1. ‏خبر را چه کسی نوشته است؟‏ در خبر درست همیشه نامی واقعی از یک خبرنگار یا روزنامه‌نگار واقعی که قابل‌پیگیری باشد به‌عنوان مرجع و منبع ‏خبر گفته می‌شود ولی در خبرهای ساختگی، شایعه یا تبلیغاتی، چنین چیزی وجود ندارد. وقتی نام نویسنده یا گوینده‌ را در ‏خبر می‌بینید حتماً بیوگرافی او را نیز دنبال کنید.‏‏ این‌گونه درمی‌یابید که آیا این «گزارش خبری» است و یک خبرنگار به‌قصد اطلاع‌رسانی آن را نوشته است یا یک ‏‏«مقاله‌ی فنی» است که یک کارشناس مطلع از موضوع خبر، آن را نوشته است یا اینکه چیز دیگری از قبیل تبلیغات، شایعه ‏یا خبر ساختگی است! 2. خبر چه چیزی می‌خواهد بگوید؟ ‏خبر واقعی وقتی درباره موضوعی جنجالی باشد، معمولاً آن را به نقل از منابع واقعیِ معتبر که قابل‌پیگیری باشند، می‌گوید. ‏درحالی‌که خبر ساختگی منبع دروغین، آدرس اینترنتی ساختگی، عنوان کلی غیرقابل‌پیگیری، یا با استناد به مطالب مشابه ‏غلط‌انداز دیگر می‌گوید که با اندکی کندوکاو و ژرف‌نگری، نادرستی آن قابل‌تشخیص است.‏ ‏3‏. خبر چه زمانی منتشرشده است؟ حتماً به تاریخ انتشار خبر دقت کنید اگر به کلمه‌های «خبر فوری» در خبر برمی‌خورید بیشتر دقت کنید زیرا احتمال ‏ساختگی بودن یا تبلیغاتی بودن آن بیشتر است. ‏4.‎‏ خبر در کجا منتشرشده؟‏ خبر درست و مهم، حتماً در خبرگزاری‌ها و سایت‌های مشهورِ دارای اعتبار نیز منتشر می‌شود. اگر خبر را برای نخستین ‏بار در شبکه‌های اجتماعی می‌بینید باید پیش از بازنشر و فرستادن آن برای دیگران، تلاش کنید تا درستی آن را بیازمایید.‏5. از خواندن خبر چه احساسی به شما دست می‌دهد؟‏ خبر ساختگی مثل همه‌ی تبلیغات دیگر برای برانگیختن احساس شما طراحی‌شده است. پس اگر با خواندن خبری ‏بسیار ناراحت شدید، دِرَنگ کنید و نفس عمیقی بکشید.‏ ادعایی که در خبر وجود دارد را دست‌کم در سه خبرگزاری یا رسانه‌ی معتبر تحقیق کنید و سپس تصمیم بگیرید که خبر ‏را ساختگی یا واقعی به‌حساب آورید.‏ نباید همه‌چیز را زودباور کرد. هیچ‌چیزی بهتر از تفکر انتقادی در روبه‌رو شدن باخبر نیست.‏‏ اگر ۵ پرسش بالا را در خواندن خبرها رعایت کنید به‌تدریج سواد رسانه‌ای خود را افزایش می‌دهید.‏

‎دسته‌‌بندی‌‌ اخبار و مطالب جعلی ‏
دسته‌‌بندی‌‌های مختلفی از اخبار و مطالب جعلی وجود دارد از جمله:
‏1- محتوای طنز: هدف آن آسیب ‌‌رساندن نیست ولی ظرفیت فریبكاری را دارد؛
‏ 2- محتوای مغالطه‌‌آمیز: استفاده گمراه‌‌کننده از اطلاعات برای دسیسه‌‌پردازی را شامل می‌‌شود؛
‏3- محتوای تقلیدی: از منابع واقعی تقلید می‌‌شود؛
‏4- محتوای ساختگی: 100 درصد كذب بوده، برای آسیب رساندن و فریبكاری تولید می‌‌شود؛
‏5- ارتباطات جعلی: هنگامی‌که تیتر، محتوای بصری یا توضیحات، متن موردنظر را پشتیبانی نمی‌‌کنند؛
‏6- بافت/ بسترجعلی: هنگامی‌که محتوای واقعی با اطلاعاتی در بافت جعلی ارائه می‌‌شود؛
‏7- محتوای دستکاری‌شده: هنگامی‌که متنی واقعی برای فریبكاری دستکاری می‌‌شود.‏

کاسبی و سوءاستفاده از ناآگاهی مردم در تلگرام
یکی از روش‌های جدید کلاه‌برداری در فضای مجازی به این شکل است که افرادی که تلگرام غیررسمی نصب می‌کنند، بدون اینکه بدانند چطور، (البته قبلاً اجازشو به سودجوها داده‌اند.) افرادی را در گروه‌هایی با ظاهر جدی برای انتخابات اضافه می‌کنند. سپس در گروه از افراد می‌خواهند که ۱۰۰ نفر را اضافه کنند تا مبلغ چشمگیری بدهند. حدود ۳ میلیون تومان. ضمناً زیر ۱۰۰ نفر هم قبول نیست. در گروه هم مدام با برنامه رسیدساز برای آدم‌های خیالی پول واریز می‌کنند. یک سری آدم طماع و احتمالاً نیازمند درحالی‌که به خودشان میگویند «میدونیم الکیه ولی اگر بشه چی میشه» شروع می‌کنند به اد کردن دوست و آشنا و اسپم بازی! شیادها «بازدید» را برای مشتری‌ها بالا می‌برند و در نهایت یکسری مزاحمت و حسرت برای دیگران باقی می‌ماند. امیدواریم وزارت محترم ارتباطات برای برخورد با این افراد ورود بفرمایند و درباره این سوءاستفاده اطلاع‌رسانی کنند.